ROSA JANSEN
Hulp vragen is geen zwakte maar een kracht.
Interview met Rosa Jansen | door Tamara Swart
Rosa Jansen, voorzitter van Slachtofferhulp Nederland en de Stichting Herstelrecht, heeft eenindrukwekkende carrière in de rechtspraak en slachtofferondersteuning. Na haar studie Nederlands recht aan de Universiteit Leiden en een MPA-opleiding in Den Haag en Canada, werkte ze als advocaat en rechter bij diverse rechtbanken. Ze leidde de strafsector in Utrecht en was voorzitter van SSR, het opleidingsinstituut voor de Nederlandse Rechtspraak. Sinds 2017 richt ze zich op slachtofferhulp en herstelrecht, waarbij ze ook internationaal actief is in landen zoals Indonesië en Marokko. Rosa heeft diverse artikelen over rechtspraak, innovatie en leiderschap gepubliceerd en zet zich in voor een samenleving die slachtoffers beter begrijpt en ondersteunt.
Reframen van slachtoffers
De samenleving is nog niet zo ver dat ze in een vroeg stadium begrip kan opbrengen voor wat mensen is overkomen. Dat is een van de redenen waarom wij ons richten op rijping van de samenleving. We moeten een nieuwe positie voor slachtoffers ‘reframen.' De samenleving moet achter hen staan en begrijpen wat er gebeurt, wat het makkelijker maakt voor slachtoffers en hulpverleners. Het uitleggen van dit proces is echter vaak complex en wordt niet altijd positief ontvangen.
De toekomst van hulpverlening
Wij moeten als maatschappij kritisch kijken naar hoe we slachtoffers ondersteunen. Het strafproces richt zich vaak op de dader, terwijl slachtoffers juist op zoek zijn naar waarheid, erkenning en eerherstel. Het strafproces biedt die elementen vaak niet voldoende. Hier moeten we nieuwe wegen voor vinden, zodat slachtoffers echt de hulp krijgen die zij nodig hebben.
Veerkracht en humor
Veel mensen die iets ernstigs meemaken, tonen veerkracht en humor. Ondanks hun zware ervaringen weten zij vaak toch een grappige kant te belichten in hun verhaal. Dat inspireert ons om deze positieve kant ook te benadrukken. Het gaat erom hoe we de samenleving kunnen meenemen in een lang traject van begrip en empathie, zodat het ongemak van onwetendheid wordt vervangen door een collectieve rijping.
Menselijke connectie
Toen ik rechter was, zag ik altijd de mens achter de verdachte of het slachtoffer. Zeker twintig jaar geleden was het slachtoffer vaak een zwijgende partij in de rechtszaal. Ik probeerde altijd contact te maken, zelfs al was dat als rechter ingewikkeld. Er was vaak kritiek, zoals dat ik teveel aandacht zou hebben voor het slachtoffer, maar voor mij was dat logisch. Het slachtoffer is de enige in de rechtszaal die er niet voor heeft gekozen daar te zijn. Dat verdient erkenning.
Tipping point
Als rechter merkte ik steeds meer dat ik vanuit de rechtspraak het systeem niet kon veranderen. Rechters werken vaak zonder veel tegenspraak, wat een nadeel kan zijn. Uiteindelijk besloot ik de overstap te maken en me te richten op directe hulpverlening en bewustwording. Dit was een keerpunt in mijn leven, ingegeven door mijn ontmoetingen met nabestaanden en slachtoffers. Ik wilde hun verhalen niet alleen meenemen in de rechtszaal maar ook een breder platform geven.
Professionele balans
Bij het horen van de verhalen van slachtoffers probeer ik mijn hoofd te ordenen. Het helpt mij om de gesprekken te overdenken en te reflecteren op hoe wij als maatschappij kunnen helpen. Praten met collega’s is ook belangrijk, maar ik omarm de emoties die bij mijn werk komen kijken. Ik geloof dat het wegstoppen van emoties juist meer stress veroorzaakt. Als professional moet je bestand zijn tegen de zwaarste verhalen en de emoties van anderen kunnen dragen.
Inspiratie uit de kracht van slachtoffers
Een zaak die me altijd is bijgebleven, was die van een jongen die zijn zusje om het leven had gebracht. Zijn ouders waren zowel nabestaanden als ouders van de dader. Dit soort complexe situaties vragen om bijna bovenmenselijke wijsheid. Het is indrukwekkend hoe mensen, ondanks immense tragedies, de kracht vinden om door te gaan en nieuwe stappen te zetten in hun leven. Dat inspireert mij elke dag.
Een boodschap aan slachtoffers
Voor slachtoffers is het belangrijk om één persoon te hebben met wie zij in vrijheid kunnen praten. Iemand die hen als mens benadert en niet uitsluitend als slachtoffer. Daarnaast hoop ik dat kunst of verhalen hen kunnen helpen om schoonheid te zien, zelfs in moeilijke tijden. Het is belangrijk om vast te houden aan wat mooi is en wat levend houdt.
